لیکویید شدن یکی از بدترین اتفاقاتی است که یک معامله گر در بازار های مالی میتواند تجربه کند و در واقع به معنی صفر شدن حساب معاملاتی آن فرد میباشد که در این صورت فرد تمام سرمایه خود را از دست میدهد. لیکویید شدن (Liquidation) اتفاقی است که معمولا در در بازار های مارجین (Margin)، فیوچرز (Futures) و معاملات اهرم دار (Leverage) اتفاق میافتد. در ادامه این مقاله از آکادمی توایکس، با لیکویید شدن بیشتر آشنا میشویم و راه های جلوگیری از لیکویید شدن را بررسی می کنیم.
آشنایی با انواع بازار و معامله در آنها
برای اینکه لیکویید شدن را بهتر درک کنیم، بهتر است که ابتدا با انواع بازارها آشنا شویم.
در بازارهای مالی سه نوع بازار وجود دارد: بازار اسپات (Spot)، مارجین (Margin) و فیوچرز (Futures).
در معاملات اسپات مالکیت یک دارایی بین دو نفر جابجا میشود؛ به عنوان مثال اگر کسی یک بیت کوین بخرد، مالکیت آن از فروشنده به خریدار منتقل میشود.
بازار مارجین، همان بازار اسپات است و معاملاتش نیز در همان بازار اسپات انجام میشود ولی تفاوتش این است که تریدر میتواند بخشی از سرمایه مورد نیاز برای معامله را از صرافی قرض بگیرد یا به اصطلاح از اهرم یا Leverage استفاده کند.
بازار فیوچرز به صورت قراردادی عمل می کند و در واقع چیزی بین افراد جابجا نمی شود، یعنی تریدرها فقط روی تغییرات قیمت در آینده پیش بینی و معامله می کنند. تریدرها در بازار فیوچرز نیز میتوانند از اهرم استفاده کنند.
با وجود شباهتهای زیاد بین بازار مارجین و بازار فیوچرز این دو بازار کاملا متفاوت بوده و دو بازار مستقل از یکدیگر هستند. اگر شما در بازار مارجین یک بیتکوین خریداری کنید، این مقدار از یک فروشنده حقیقی به حساب شما منتقل میشود؛ اما در بازار فیوچرز، خرید یک بیتکوین قراردادی است که بین شما و صرافی ایجاد میشود و در واقع هیچ بیتکوینی منتقل نمیشود.
در بازار اسپات زمانی سرمایه شما صفر می شود که قیمت داراییتان صفر شود؛ اما در بازار مارجین و فیوچرز بخاطر استفاده از اهرم یا قرض، از سرمایه بیشتری در معامله های خود استفاده میکنید و به همین دلیل صرافی ها با توجه به استراتژی ها و مدیریت ریسک هایی که دارند حساب ها را لیکویید می کنند.
لیکویید شدن چطور اتفاق میافتد؟
لیکویید شدن در حوزه ارزهای دیجیتال زمانی اتفاق میافتد که شخص مقدار کافی سرمایه برای پوشش ضررهایش را نداشته باشد. اگر شخص نتواند حاشیه مورد نیاز برای معامله اهرم دار خود را تامین کند باعث لیکویید شدن آن می شود؛ در نتیجه اگر شخص پول کافی برای باز نگه داشتن پوزیشن را نداشته باشد، پوزیشن آن به صورت خودکار لیکویید می شود.
لیکویید شدن به دو صورت اجباری و اختیاری اتفاق میافتد. در لیکویید اجباری زمانی که فرد نتواند پول مورد نیاز برای باز نگه داشتن پوزیشن را تامین کند، آن پوزیشن به صورت خودکار لیکویید میشود و این کار توسط صرافی انجام می شود. لیکویید اختیاری نیز زمانی اتفاق می افتد که خود تریدر پوزیشنش را میبندد، در این حالت کل حساب لیکویید نمی شود و در واقع تریدر با مقداری ضرر از معامله خارج می شود.
چگونه معاملات اهرمی باعث لیکویید شدن شما میشوند؟
شما در بازار های مارجین و فیوچرز میتوانید از اهرم برای معاملات خود استفاده کنید. اگر چه اهرم برای حساب شما یک مزیت محسوب میشود که به شما اجازه میدهد از نوسانات کوچک قیمت سود کسب کنید، ولی اگر احتیاط نکنید می تواند شما را در معرض ریسک های بیشتری قرار دهد. چنانچه مدیریت سرمایه و مدیریت ریسک را رعایت نکنید، یک تغییر روند ناگهانی در بازار میتواند یک معامله سودآور را برای شما تبدیل به یک ضرر بزرگ کند.
میزان سود یا زیان شما در معاملات اهرمی به صورت زیر محاسبه می شود:
سود یا زیان = اهرم × درصد تغییر قیمت × مبلغ معامله
به عنوان مثال فرض کنید قیمت بیتکوین ۵۰۰۰۰ تتر است و شما یک معامله خرید (Long) با اهرم ۱۰ روی آن باز می کنید و شما با تحلیل هایی که روی آن کردید انتظار رشد قیمت را داشتید ولی قیمت آن ریزشی می شود، اگر قیمت آن تنها ۱۰ درصد بریزد و به ۴۵۰۰۰ تتر برسد حساب شما لیکویید میشود؛ برعکس اگر شما یک معامله فروش (Short) با اهرم ۱۰ روی آن باز کنید یعنی انتظار ریزش قیمت را داشته باشید و قیمت بیتکوین ۱۰ درصد رشد کند و به ۵۵۰۰۰ تتر برسد حساب شما لیکویید میشود. البته توجه داشته باشید که ممکن است صرافی که در آن معاملات خود را انجام می دهید استراتژی متفاوتی داشته باشد و پیش از اینکه پوزیشن به ۱۰۰ درصد ضرر برسد پوزیشن را ببندد (زیرا در معاملات اهرمی شما در واقع قسمتی از سرمایه برای باز کردن پوزیشن را از صرافی میگیرید و صرافی با توجه به مدیریت ریسک هایی که دارد این کار را انجام می دهد).
راهکار هایی برای جلوگیری از لیکویید شدن
- طراحی استراتژی معاملاتی : استراتژی معاملاتی می تواند احتمال لیکویید شدن شما را به شدت کاهش دهد. این استراتژی باید علاوه بر برنامه برای سود دادن، شامل استراتژی خروج نیز باشد تا اگر بازار در جهت پیش بینی شما حرکت نکرد بتوانید با یک ضرر منطقی از معامله خارج شوید و کل حساب شما لیکویید نشود. همچنین استراتژی معاملاتی از وارد شدن احساسات (ترس و طمع) به تصمیم گیری های شما در بازار جلوگیری میکند.
- استفاده از حد ضرر و حد سود : گاهی اوقات تریدرها سطح ها و محدوده هایی را که باید با رسیدن معامله به آن، از معامله خارج شوند را یادداشت میکنند اما این اعداد میتوانند به راحتی توسط تریدر نادیده گرفته شوند؛ برای اینکه استراتژی خروج موثرتر اجرا شود بهتر است که از حد ضرر (Stop Loss) استفاده کنید. همچنین شما باید در هنگام باز کردن معامله حد سود (Take Profit) خود را مشخص کنید چون ممکن است معامله به عدد مورد نظر شما برسد و اگر بسته نشود یک ریزش قیمتی را تجربه کند.
- باز کردن معاملات با اهرم کم : توجه داشته باشید که بازار ارزهای دیجیتال یک بازار پر نوسان است به همین دلیل ریسک زیادی دارد و اگر شما معاملات خود را با اهرم های بالا باز کنید این ریسک برای شما چندین برابر خواهد شد و ممکن است با یک نوسان در بازار تمام سرمایه شما از دست برود؛ در نتیجه بهتر است که همیشه از اهرم های زیر ۱۰X استفاده کنید تا ریسک کمتری شامل معاملات شما شود.
- استفاده از توکن های اهرمی : درصد تغییرات این توکن ها به صورت ضریبی از درصد تغییرات کوین دیگر است به عنوان مثال BTC3L یعنی شما روی بیتکوین با اهرم ۳ پوزیشن خرید باز کردهاید. از آنجایی که این کوین ها در بازار اسپات معامله میشوند شما با معامله روی آنها دیگر لیکویید اجباری نخواهید شد. (دقت کنید که این توکن های اهرمی برای ارزهای بزرگ مانند بیتکوین و اتریوم و… وجود دارند و معمولا اهرم های پایین دارند)
کلام آخر
بازار ارزهای دیجیتال همانطور که می تواند سود های چندین برابری ایجاد کند می تواند ضرر های غیر قابل جبرانی نیز ایجاد کند. در نتیجه شما اول باید تریدر را به خوبی یاد بگیرید و پس از آن یک استراتژی معاملاتی برای خودتان طراحی کنید. شما همچنین باید بتوانید بر حس طمع خود غلبه کنید و از معاملات با اهرم بالا دوری کنید