ارز دیجیتال چیست؟

«رمز ارز یا ارز دیجیتال» (Cryptocurrency) نوع خاصی از پول دیجیتال است که بر پایه‌ی علم رمزنگاری شده ایجاد شده است. بیشتر ارزهای دیجیتال برای بهره‌مندی از ویژگی‌های اساسی همانند غیرمتمرکز بودن، شفافیت و غیرقابل تغییر بودن از بلاک چین استفاده می‌کنند.

غیرمتمرکز بودن ارزهای دیجیتال به این معنی است که هیچ گروه، سازمان یا نهادی آن‌ها را کنترل نمی‌کنند.

ارزهای دیجیتال را می‌توان مستقیم و بدون دخالت هر واسطه‌ای در اینترنت به صورت آنلاین به شخص دیگر ارسال نمود. یعنی برای انتقال ارزهای دیجیتال به دیگری نیاز به افتتاح حساب بانکی، استفاده از خدمات بانک‌ها یا هر سازمان واسطه‌ای دیگر نخواهد بود.

ارزهای فیات مانند دلار، یورو و ریال وجود دارند که با سازوکار مختلف و متفاوتی ایجاد و توزیع می‌شوند. پروسه‌ی خلق بعضی از این ارزها مانند بیت کوین با ماینینگ یا استخراج انجام شده و برای تعدادی دیگر از آن‌ها تمامی کوین‌ها از قبل به صورت استخراج شده در شبکه قرار می‌گیرند.

ارزهای دیجیتال بر روی پلتفرم دفتر کل توزیع شده ساخته شده‌اند که یکی از محصولات مهم آن فناوری بلاک چین است. بلاک چین‌های عمومی که بیشتر ارزهای دیجیتال بر پایه‌ی آن‌ها ایجاد شده‌اند، قابلیت مشاهده‌ی تمامی تراکنش‌ها را برای افراد درون شبکه و خارج از شبکه فراهم می‌کنند.

از نظر عموم بیت کوین اولین ارز دیجیتال است که سال ۲۰۰۸ در وایت پیپر بیت کوین منتشر شده و اولین کوین‌های آن در سال ۲۰۰۹ استخراج شده‌ است. پیش از بیت کوین نیز تلاش‌های زیادی مبنی بر ساخت یک ارز دیجیتالی صورت گرفته بود.

ایده‌ی ایجاد ارز دیجیتال از دو مشکل بزرگ «اعتماد به شخص ثالث» و « دوبار خرج کردن» ریشه می‌گیرد.

زمانی که مردم از بانک‌ها برای انتقال پول و نگهداری آن‌ استفاده می‌نمایند، ‌در واقع به آن بانک اعتماد می‌کنند. حتی اگر به صورت کلی‌‌تر بخواهیم به ماجرا نگاهی بیاندازیم اعتماد برای پیشبرد بیشتر کارها جز اوامر ضروری است.

در سیستم‌های مالی مشکل دوبار خرج کردن که توسط سرورهای مرکزی با بررسی کردن موجودی حل شده بود، اما بازهم جلوی افراد را از دوبار خرج کردن مقدار مشخصی پول می‌گرفت. راهکار این مشکل با غیرمتمرکز بودن بیت کوین ارائه شد، تمامی افراد با بررسی تاریخچه‌ی تراکنش‌ها می‌توانستند از تقلب کردن دیگران جلوگیری نمایند.

بیت کوین به عنوان اولین پول الکترونیکی توانست مشکل اعتماد و دوبار خرج کردن را حل نماید. در این صورت دیگر نیازی به این که سازمان، نهاد یا گروهی بخواهد انتقال یا نگهداری پول را به عهده‌ بگیرند نبود.

با گذشت زمان ارزهای دیجیتال برای حل دغدغه‌های متفاوت به وجود آمدند. اگر بخواهیم مثالی برای این موضوع بزنیم می‌توانیم اتریوم را نام ببریم که خود را برای توسعه‌‌ی برنامه‌های مختلف و اجرای قرارداد‌های هوشمند معرفی نموده، ریپل نیز با دید خوشبینانه نسبت به سازمان‌ها و بانک‌ها برای تجدید ارتباطات یانکی و ارائه‌ی سیستم‌های پرداختی پرسرعت و کم‌هزینه تمرکز کرده است.

هم‌اکنون توکن‌های زیادی بر روی پلتفرم ارزهای دیجیتالی مانند اتریوم، ایاس و ترون ساخته شده‌اند که از قدرت بلاک چین‌های اصلی برای اجرای تراکنش‌های خود بهره می‌برند.

چگونگی کارکرد ارزهای دیجیتال

ارزهای دیجیتال برای اجرای تراکنش‌های خود روش‌های مختلفی را به کار می‌برند. برای مثال بیت کوین از مدل اثبات کار استفاده می‌نماید که طی آن استخراج کنندگان تراکنش‌ها را تایید می‌کنند.

این روش‌ها در فناوری بلاک چین با نام‌های «الگوریتم اجماع» یا «سازو کارهای توافق جمعی» شناخته می‌شوند.

تراکنش‌های ارزهای دیجیتال «همتا به همتا» (p2p) است که براساس مدل استفاده شده، واسطه‌ها را از بین می‌برد.

مسئولیت نظارت بر شبکه‌‌ی ارزهای دیجیتال و تامین امنیت توسط نودها تامین می‌شود. نودها در شبکه‌های متفاوت به روش‌های مختلفی انتخاب می‌شوند. به عنوان مثال در بیت کوین، استخراج کنندگان هستند که این مسئولیت را به عهده دارند، در ایاس و ترون نیز درباره‌ی انتخاب این نودها رای‌گیری انجام شده و در شبکه‌های اثبات سهام، هر کسی که بخشی از کوین‌هایش را در شبکه به صورت سهام قفل نموده باشد، ‌می‌تواند در موضوع تراکنش‌ها تصمیم‌گیری کند.

تفاوت ارزهای دیجیتال با پول های معمولی

ویژگی‌های منحصربه فردی هستند که سبب تفاوت‌های میان ارزهای دیجیتال و پول‌های معمولی می‌شوند. قابل ذکر است تمامی این ویژگی‌ها در همه‌ی ارزهای دیجیتال وجود نداشته و استثنائاتی وجود دارد.

ویژگی اول ارزهای دیجیتال غیرقابل بازگشت بودن تراکنش‌ها است. اگر انتقال ارز دیجیتال را انجام دادید و تراکنش شما تایید شد، دیگر قادر به برگرداندن این تراکنش‌ها نیستید تنها زمانی می‌توانید تراکنش را برگردانید که گیرنده مایل به انجام این کار باشد. اما همان‌طور که می‌دانید این شیوه در بانک‌ها متفاوت است اگر شما پولی را به حساب شخصی به اشتباه انتقال دهید، در نهایت می‌توانید با پیگیری قضایی آن را پس بگیرید. با توجه به قوانین ارزهای دیجیتال اگر بیت کوینی را اشتباها به حساب دیگیری انتقال دهید باید بیخیال آن بشوید.

ویژگی دوم منحصر به‌فرد ارزهای دیجیتال ناشناس بودن یا نیمه‌ ناشناس بودن آن‌ها است. آدرس کیف پول‌ها که همان جایگاه شماره ‌کارت یا شماره حساب را در حساب‌های بانکی دارند؛ شامل اطلاعات هویتی کاربران نمی‌شود. این آدرس‌ها که از رشته عبارات حروف و اعداد تشکیل شده‌اند را فقط با بررسی تاریخچه‌ی تراکنش‌ها و تحلیل‌های قوی می‌توان به هویت افراد پیوند زد. بعضی از ارزهای دیجیتال پیگیر گریز و حریم خصوصی محور مانند زی‌کش، گرین و مونرو به صورتی طراحی شده‌اند که شناسایی هویت را غیرممکن می‌نمایند.

ویژگی سوم ارزهای دیجیتال جهانی بودن یا نداشتن مرز بین‌المللی است. ارسال پول به سراسر دنیا ممکن است با سیستم‌های موجود فعلی چندین روز به ‌طول انجامد اما ارزهای دیجیتال این کار را در چند دقیقه انجام می‌دهند. به دلیل این که ارزهای دیجیتال محدودیت مرزی ندارند می‌توان آن‌ها را از جایی به جای دیگر ارسال نمود.

ویژگی چهارم ارزهای دیجییتال امنیت آن‌ها است. امنیت ارزهای دیجیتال در مبادلات درون شبکه‌ای به وسیله‌ی قدرت هش به اشتراک گذاشته شده توسط افراد (سیستم‌های اثبات کار) تامین می‌شوند. از طرفی سیستم رمزنگاری کلیدهای عمومی و کلیدهای خصوصی امکان این موضوع را که خود کنترل پول‌هایشان را داشته باشند، را می‌دهد.

ویژگی پنجم منحصر به‌فرد ارزهای دیجیتال انحصاری نبودن آن‌ها است. افراد برای این‌که بتوانند از شبکه‌های ارز دیجیتال متفاوت مانند بیت کوین، اتریوم،‌ لایت کوین و غیره استفاده نمایند؛ نیازی نیست از شخص، گروه یا سازمانی اجازه کسب کنند. این افراد می‌توانند کل تاریخچه‌ی تراکنش‌ها را دانلود نموده و خود بدون نیاز به کسب اجازه‌ی اقدام به ارسال یا دریافت ارز دیجیتال نمایند.

انواع مختلف ارزهای دیجیتال

ارزهای دیجیتال به غیر از بیت کوین به دو دسته‌ی آلت کوین ها و توکن‌ها تقسیم می‌شوند. آلت کوین‌ها یا همان کوین‌ها هر کدام بلاک چین مخصوص به خود را دارند. برخی از کوین‌ها از کدهای اولیه‌ی بیت کوین ساخته شده‌اند یا به اصطلاح فورکی از بیت کوین هستند. تمامی این موارد با اعمال اصلاحات اندک در متغیرهایی همانند کوین‌ها، الگوریتم استخراج، زمان ایجاد بلاک‌ها و غیره از بیت کوین به وجود آمده‌‌‌‌‌اند.

بعضی دیگر از کوین‌ها همانند اتریوم، ریپل و ویوز شبکه‌ی خود را بدون استفاده از کدهای بیت کوین ساخته‌اند. این بلاک چین‌ها بیشتر برای کاربردهای بیشتری به جز پول دیجیتال ایجاد شده‌اند.

توکن ها دسته‌ی دیگری از ارزهای دیجیتال هستند که بر پلتفرم یک بستر مانند اتریوم، ویوز یا ایاس ساخته شده‌اند. توکن‌ها بلاک چین جداگانه‌ای ندارند و برای اجرای تراکنش‌های خود از قدرت بلاک چین اصلی استفاده کرده و کمک می‌گیرند.

توکن‌ها طی عرضه‌ی اولیه‌ی کوین یا همان ico‌ها در ازای تامین سرمایه جمعی به سرمایه‌گذاران اعطا می‌شوند. توکن‌ها کاربردهای مخصوص به خود را دارند به همین دلیل نمی‌توان آن ها را به چشم یک ارز نگاه کرد. توکن‌ها خود نیز به دو دسته‌ی توکن‌های اوراق بهادار و توکن‌های کاربردی تقسیم می‌شوند.

امروزه بیشتر از ۲۲۰۰ ارز دیجیتال در بازار وجود دارد که بیشتر آن‌ها پروژه‌های رها شده یا مرده هستند. در ۱۲ سال گذشته از زمان پیدایش بیت کوین، بعضی از ارزهای دیجیتال در همان ابتدای کار جایگاه اصلی خود را در رده‌ی بالای جدول ارزشمندترین‌ها پیدا کرده یا حفظ نموده‌اند.